Het zijn zomaar wat vragen die bewoners van Visio de Vlasborch regelmatig stellen aan het zorgpersoneel van het woonzorgcentrum. Zij zijn altijd van harte bereid deze en andere vragen te beantwoorden, maar hoe fijn zou het zijn als bewoners altijd en wanneer het hen uitkomt informatie kunnen opvragen? Dat geeft eigen regie en zorgt voor behoud van zelfstandigheid.
In de zorgwoningen bij Visio De Vlasborch gebruikte men voorheen een lokaal radiostation voor toegankelijke gesproken informatie over activiteiten, mededelingen, het maaltijdenmenu en overlijdensberichten. Dat was beperkt tot eenrichtingsverkeer en de techniek aan vervanging toe. Innovatieve zorgcollega’s van Visio De Vlasborch onderzochten daarom andere mogelijkheden.
”Fijn dat ik de huisradio via de Google Home kan opvragen en luisteren, zo hoef ik de zorg niet steeds te vragen wat we gaan eten of welke activiteiten er zijn”.
Ze keken daarvoor naar de Google Home, een slimme speaker die elke bewoner in staat stelt om in hun kamer allerlei vragen aan deze slimme speaker te stellen. Hiermee zetten ze de eerste versie van de “huisradio nieuwe stijl” in gang.
Maar hoe kan je een voice-assistent het beste inzetten in het woonzorgcentrum? Het vraagt vaardigheden van de bewoners en verzorging. Een team van Visio collega’s van De Vlasborch deed eerst een grondig onderzoek om erachter te komen waar de behoefte ligt en wat er verder komt kijken bij het gebruik van een slimme speaker. Het onderzoek (uitgevoerd in 2021) bestond uit enquêtes en (groeps)interviews afgenomen bij bewoners, familieleden en medewerkers.
Met een kleinere groep actieve Google Home gebruikers is nog verder gekeken wat er nodig is om gebruik te kunnen maken van de slimme speaker en welke onderwerpen belangrijk zijn.
In deze focusgroep van 7 cliënten kwamen de volgende thema’s naar voren: huisradio, informatie, agenda en vermaak. Deze onderwerpen komen overeen met de resultaten van de enquête bij de grotere groep bewoners. En ook sluit dit aan bij de thema’s die in een ander onderzoek van Project Zilver (2020) zijn gezien. Een onderzoek naar het gebruik van Google Home onder 3450 oudere volwassenen (zonder visuele beperkingen). Daar werden ook vermaak (radio, muziek, spelletje), sociale contacten (audio/video bellen, een menselijke stem) en gemak (alledaagse handelingen) genoemd als belangrijke onderwerpen.
Vanuit Project Zilver (een consortium van het innovatielab van de Sociale Verzekeringsbank, Google Nederland, ANBO en zorgverzekeraar Achmea) is in 2018 een online enquête over spraak- technologie uitgezet onder 3450 ouderen in Nederland. Dit werd opgevolgd door een dagboek-onderzoek onder veertien ouderen, waarbij deelnemers een Google Home mee naar huis kregen en hun ervaringen bijhielden.
Om de Google Home in gebruik te nemen in het woonzorgcentrum zijn 40 zorg medewerkers getraind in het inzetten en uitleg geven over de Google Home.
Ook is er een uitlegfolder ontworpen voor bewoners waarin omschreven staat welke mogelijkheden een cliënt heeft om de Google Home tijdens zijn of haar verblijf te gebruiken. Daarnaast zijn technische randvoorwaarden en documenten over het veilig gebruiken van Google Home (met betrekking tot privacy) opgesteld.
“Een meneer heeft een slimme stekker waardoor hij zelfstandig de ventilator aan kan zetten. De heer hoeft hiervoor de zorg niet meer te bellen en is dus zelfstandiger en heeft hierdoor de regie weer in eigen handen.”
Uit het onderzoek, onder andere gebaseerd op 24 enquêtes onder bewoners en eenzelfde aantal vragenlijsten onder naasten en verwanten, blijkt dat het gebruik van Google Home als voice-assistent als waardevol wordt ervaren.
Van de 24 bewoners zijn 15 enthousiast over Google Home, terwijl 9 dat niet zijn.
Over het algemeen zijn bewoners redelijk op de hoogte van de functionaliteiten van de voice-assistent. Verbetering van zelfredzaamheid in informatievoorziening, ADL-activiteiten en sociaal contact wordt gezien als toegevoegde waarde. Het beoordelen van de meerwaarde van Google Home voor de kwaliteit van leven blijkt lastiger vast te stellen in dit onderzoek. Naasten en verwanten delen grotendeels hetzelfde beeld, maar benadrukken dat technologie niet het persoonlijk contact mag vervangen.
“Ik ben blij dat ik door de Google Home nu weer zelfstandig mijn lampen aan en uit kan doen. Ik hoef niet meer op de zorg te wachten en voorkom zo dat ik val in het donker.”
De conclusies zijn niet representatief voor de gehele bewonerspopulatie (46 bewoners op dat moment), maar geeft wel een goede indruk van de inzet van een voice assistent.
Toekomstige ontwikkelingen, zoals verschuivingen in de bewonersgroepen en toenemende zorgzwaarte, kunnen het beeld uit het onderzoek beïnvloeden. Maar ondanks dat toont het onderzoek aan dat er op het moment van het onderzoek voldoende interesse en draagvlak was voor het gebruik van Google Home bij Visio de Vlasborch. Dit pleit voor het verder aanbieden van een slimme speaker zoals een Google Home voor de individuele bewoners.
In het rapport benadrukken de onderzoekers dat Google Home bijdraagt aan het ondersteunen, verbeteren en ontwikkelen van de eigen regie en zelfredzaamheid van ouder wordende cliënten met een visuele beperking. Het biedt inzicht in de dagelijkse routine, wat onrust bij de cliëntengroep kan voorkomen.
“Een meneer maakt intensief gebruik van de Google Home: muziek luisteren, de wekker zetten, informatie opvragen en de agenda met afspraken en verjaardagen. De heer is erg enthousiast want hij ziet dat zijn zelfredzaamheid sinds de komst van de Google Home verhoogd is. Het geeft hem een stukje regie terug en het zorgt voor vermaak.”
VisioLab is in 2023 aangehaakt om mee te denken over de verdere technische uitwerking en implementatie.
Google besloot namelijk te stoppen vanaf de zomer 2023 met het mogen aanbieden van voice apps op Google Home door derden, zoals de Huisradio. Er zjjn vervolgens testen gedaan met een andere slimme speaker en technieken, waar we minder afhankelijk zijn van een ‘Big Tech’ bedrijf zoals Google. Ook hebben we op deze manier meer controle over de dataverwerking én kunnen meer op maat functies aanbieden aan bewoners.
In 2024 gaan we in samenwerking met collega’s van Visio de Vlasborch en bewoners nog een vervolg test doen om te kijken of deze eigen voice assistent met de Huisradio De Vlasborch 2.0 evengoed bevalt als de Google Home versie van de voice app (zie kader).
In 2023 hebben we het prototype van de Huisradio De Vlasborch ook ontwikkeld voor Open Voice Operating System in samenwerking met Genius Voice. In dit voorbeeld wordt geen gebruik meer gemaakt van Google-diensten, maar maken we gebruik van een eigen server voor de data en maken we gebruik van tekst naar spraak van Microsoft.
De inhoudelijke werking van de voice applicatie is verder onveranderd ten opzichte van de Google Home. Wel zijn er nieuwe opties bij gekomen.
Kenmerken van de Huisradio 2.0:
We hebben bewust gekozen om vast te houden aan “praat met Huisradio de Vlasborch” voor de herkenbaarheid voor bewoners, omdat dit ook het commando was voor de Google Home. In plaats van “Hey Google” is het wakeword “Hey Mycroft” geworden.
Dat kan een verandering zijn die lastiger is voor bewoners. Het is met OVOS mogelijk om een eigen wake-word te trainen.
Nieuw: In deze versie is het mogelijk de huisradio te starten met een fysieke knop in plaats van het bovenstaande spraakcommando. Dit maakt het gebruik van de huisradio voor ouderen mogelijk nog eenvoudiger en logischer, omdat het ‘wakeword’ niet meer vereist is. De knop activeert het menu of direct de huisradio. Er zit ook minder tijdsdruk achter om een keuze te maken.
Het is nu ook mogelijk om visuele feedback in een scherm te tonen (bijvoorbeeld een televisiescherm of computerbeeldscherm). Dit kan handig zijn als extra bevestiging voor slechtziende ouderen of de gebruikersomgeving. We willen de meerwaarde van visuele informatie als aanvulling op voice bekijken met slechtziende bewoners.